De familie rouwt om het verlies
Het bijwonen van een begrafenis of rouwplechtigheid is en blijft voor de meesten onder ons niet vanzelfsprekend. Elke begrafenis is bovendien anders. Maar ongeacht de omstandigheden van de dood of de leeftijd van de overledene rouwt de familie om een verlies. Het leven van de familieleden verandert voorgoed. Nu bereiden ze zich voor om via de begrafenis voorgoed afscheid te nemen van hun geliefde en begint het rouwproces.
Hoe steun je het getroffen gezin?
Het bijwonen van de begrafenis en het brengen van een laatste groet zijn belangrijke manieren om steun te betuigen aan het getroffen gezin in moeilijke tijden van pijn en wanhoop Ze vormen een gelegenheid om respect te betuigen aan de familie en te tonen dat je meeleeft met hun verdriet. Families waarderen deze inspanning en voelen zo de steun en sympathie van hun familieleden, vrienden en buren.
Opdat wij niet vergeten ...
Voor de meeste families zijn de herdenkingsdienst en de begrafenis zaken die nooit zullen worden vergeten. De dag van de begrafenis of crematie, de afscheidsplechtigheid, het begeleiden van je geliefde op zijn laatste reis, het langzame aanschuiven naar de begraafplaats of uitstrooiweide in het zog van rouwenden in een bedrukte stoet …, die dag is één van de ergste in je leven. Het is een dag die je je voor altijd zal herinneren. Ga maar eens na, ook jij zal je zeker nog de rouwplechtigheden van dierbaren voor de geest kunnen halen, ook is dat al twintig jaar of langer geleden.
Wat er tegen je werd gezegd weet je ook nog …
Soms is het gewoon beste om niets te zeggen en een hand of een knuffel aan te bieden om je gevoelens te communicerenHelaas kunnen we ons ook nog haarscherp de opmerkingen van sommige bezoekers of familieleden herinneren. Ook de wijze waarop vrienden zich toen gedroegen en wat ze al dan niet gezegd hebben. Ik weet nog dat ik in al mijn verwarring en verdriet dacht: 'Hoe kan je nu zo'n kwetsende en ongevoelige opmerking maken? Waarom zeg je nu zoiets tegen mij?' En ook: 'Waarom zeg je helemaal niets over mijn verlies en doe je net of er niets gebeurd is?' Het maakte me nog eens extra verdrietig, boos en gekwetst.
Het is raar hoe onze hersenen zich weten te concentreren op het negatieve. Ik weet dat ik bij mijn verlies ook veel steunbetuigingen heb gekregen en warmte heb gevoeld. Van een ander afscheid herinner ik me zelfs positieve en opbeurende verhalen die me trots maakten. Die lijken echter in het niets te zinken bij mijn pijnlijke herinneringen. In ons verdriet zijn we zo kwetsbaar, waardoor negatieve en ongepaste opmerkingen uitvergroot worden. Sommige uitspraken kunnen ons ons hele leven bijblijven en ons (onterecht) kwellen en traumatiseren.
Waarom woorden belangrijk zijn
Met onze woorden en daden communiceren we onze emoties. In wat we zeggen tegen rouwenden en hoe we het zeggen, brengen we een boodschap van medeleven over. We uiten onze gevoelens naar gezinsleden op een moment dat ze zeer kwetsbaar en weerloos zijn. In wat we zeggen en doen hebben we aan de ene kant de mogelijkheid troost te bieden. Aan de andere kant kunnen we met onze woorden ook een verwoestende schade aanrichten en in sommige gevallen een persoon voor altijd traumatiseren.
Dit zijn de meest foute uitspraken tegen een rouwende persoon tijdens een wake, laatste groet, begrafenis, crematie of herdenkingsplechtigheid:
- "Maak je geen zorgen, je raakt er wel snel overheen."
- "Het was echt het beste."
- "Ik weet hoe je je voelt."
- "Hij zag er in zijn kist beter uit dan hij in jaren heeft gedaan."
- "Het zal na de begrafenis wel beter gaan als alles weer normaal is."
- "Maak je geen zorgen, liefje, tijd heelt alle wonden."
- "Het spijt me, maar je moeder had niet genoeg geloof om nog langer te leven."
- "Je gaat nog wel kinderen krijgen."
- "Je hebt tenminste de kinderen nog."
- "Maak je geen zorgen, jij zult niet lang alleen blijven."
- "God neemt alleen de besten."
- "God had hem nodig voor een baan in de hemel.'"
- "Denk je dat dit erg is? Mijn situatie was zo veel slechter. Wees tenminste blij dat het snel is gegaan en je hem niet hebt moeten verzorgen."
- "Een hartaanval is de beste manier om te gaan, dat is de manier waarop ik wil gaan."
- "Verman jezelf, je moet sterk zijn."
- "Aan zijn geld en huis heeft hij nu ook niets meer."
- "In ieder geval is ze uit haar lijden verlost."
- "Stop met huilen."
- "Je bent jong genoeg om nog kinderen te krijgen."
- "Het was zijn tijd om te gaan. Je zult snel weer bij elkaar zijn."
- "Het is allemaal een onderdeel van Gods plan."
- "Het is Gods wil en die kun je niet tegenspreken."
- "Het is een geluk voor hen dat de ellende is gestopt."
- "In ieder geval is je de last bespaard om hem continu te moeten verzorgen."
- "God had een engel nodig."
- "Niet verdrietig zijn, hij kan nu op zijn verjaardag bij Jezus zijn. Dat is toch geweldig?"
- "We kunnen er niet te lang bij stilstaan. We worden geboren om te sterven. Zo is het leven."
- "Ze hebben een lang leven gehad. Wat kan je meer wensen.'
- "Er komt wel iemand anders."
- "Je zult je moeten herpakken en sterk zijn voor de kinderen. Je hebt tenminste kinderen."
- "Ik weet precies hoe je je voelt. Een paar maanden geleden verloor ik mijn hond."
- "Het worden vier lange harde jaren voor je hier overheen bent."
- "God geeft je alleen wat je aankan."
- "Ze ziet er beter uit dan de laatste keer dat ik haar zag."
En dan krijg je enkele weken of maanden na de begrafenis dit soort dingen te horen:
- "Ik hoorde dat je man stierf? Ik kan me hem niet herinneren."
- "Sorry dat ik niet op de wake of begrafenis was. Het was onze huwelijksverjaardag en we waren met vakantie. Ik zou sterven als mijn man overleed."
- "Dag Mieke, is alles weer normaal nu? "
- "Oh ja, je papa is gestorven, hè? Spijtig om dat te horen."
Dit zijn de beste reacties:
- "Hier zijn gewoon geen woorden voor." (Je kan een omarming of knuffel aanbieden als dat gepast is)
- "Mijn diepste sympathie, ik ben er voor je als je wilt praten."
- "Mijn medeleven aan u en uw familie."
- "Ik ben er voor jou als je ooit iemand nodig hebt om gewoon te luisteren."
- "Het spijt me voor je verlies."
- "Gecondoleerd met je verlies. Wij voelen met je mee en staan voor je klaar, ook voor alle praktische hulp die je kan gebruiken."
- "Er zijn nu geen woorden, maar weet dat we allemaal aan je denken en voor je bidden."
- "Neem je tijd. Er staat geen tijdslimiet op treuren."
Soms is het gewoon beste om niets te zeggen en een hand of een knuffel aan te bieden om je gevoelens te communiceren.
Als rouwende leren omgaan met kwetsende opmerkingen
De impact van woorden kan zeer groot zijn, zeker als je net iemand verloren hebt. Als je rouwt, is het belangrijk om te leren loslaten wat er tegen je gezegd wordt en een manier te vinden om eventuele kwetsende opmerkingen naast je neer te leggen.
We leven in een wereld waar 'gezond verstand' geen algemeenheid is. In onze samenleving zijn er bovendien zo veel verschillende overtuigingen en inzichten over dood en verdriet. Mensen gaan er anders mee om door religie, culturen en tradities. Onze overtuigingen over dood en sterven zijn afhankelijk van heel wat factoren. Hoe we omgaan met verlies is heel persoonlijk.
Hoe moet je 'vergeven en vergeten'?
Hoewel de lijst met klungelige opmerkingen anders doet vermoeden, geloof ik dat de meeste mensen echt oprecht een poging willen doen om de rouwende persoon te troosten. Ik geloof echt dat de meeste mensen door een sterfgeval in verlegenheid worden gebracht. Mensen weten niet wat ze moeten zeggen of denken niet na over wat ze zeggen. Je zou mensen die ongevoelige en kwetsende opmerkingen maken, kunnen onderbrengen in een van deze drie categorieën:
I. De onwetende
- hem ontbreekt de kennis of opleiding; heeft 'afgeleerd',een onwetende man.
- heeft ontbrekende kennis of informatie over een bepaald onderwerp.
- is ongeïnformeerd; niet op de hoogte.
- door een gebrek aan kennis of opleiding: een onwetende stelling.
We moeten de opmerkingen van 'de onwetende', die nog nooit een verlies heeft ervaren, vergeven en vergeten. Die mensen hebben absoluut geen idee waar ze het over hebben.
II. De ongevoelige
[ongevoelig, bijvoeglijk naamwoord]
- tekort aan menselijke gevoeligheid, tekort aan scherpzinnigheid van gevoel of inleving; een gevoelloze; een ongevoelig persoon.
- niet fysisch gevoelig: ongevoelige huid.
Ik weet zeker dat je mensen hebt ontmoet die elke vorm van gevoeligheid ontbreken. Ze komen aan met dingen en opmerkingen die ongepast zijn en reageren verwonderd als je daar iets van zegt met een blik of woorden als: "Wat ik zei ik verkeerd?" Het lijkt erop dat ze niet over 'empathie' beschikken.
III. De idioot
- Informeel: een volkomen dwaas en dom persoon. Bijvoorbeeld als je denkt dat je die outfit kan dragen naar een sollicitatiegesprek en verwacht aangenomen te worden, ben je een idioot.
- Psychologie (wordt technisch niet langer gebruikt en wordt als beledigend beschouwd): een persoon van de laagste orde in een voormalige en afgedankte classificatie, met een mentale leeftijd van minder dan drie jaar oud en een intelligentiequotiënt van onder de 25. Je kan 'de idioot' waarschijnlijk ook herkennen en weten dat je met een idioot te maken hebt vanaf het eerste moment dat de persoon zijn mond open doet.
Vergeef hen, ze weten niet wat ze doen
Omgaan met het verlies van een belangrijk persoon in je leven is al moeilijk genoeg zonder de gevoelens van woede en pijn te moeten ervaren van opmerkingen die bovenstaande types van mensen veroorzaken. Die zijn gewoon onwetend, ongevoelig of idioot. Je bewijst jezelf een dienst hen hun opmerkingen te vergeven in de wetenschap dat 'zij niet weten wat zij doen'.
Had ik maar … Neen, ik weet het nu!
Had onze 'uitvaartbegeleider' ons het bovenstaande maar op voorhand uitgelegd, toen we de begrafenis moesten regelen of aan het begin van de dag zelf. Dan had ik waarschijnlijk de negatieve opmerkingen aan de bovengenoemde categorieën van mensenkunnen toeschrijven. Dan had ik het gedrag van personen die zich op dat moment zo vreemd gedroegen, kunnen interpreteren, ook al ging het om mijn vrienden. Ik had hun opmerkingen kunnen plaatsen. Ik had kunnen kiezen om ze er het ene oor in en het andere oor uit te laten gaan. Ik wist echter van niets. Het was het allereerste erge afscheid in mijn leven en ik heb (veel te) lang onder zulke onbenullige opmerkingen geleden. Voor niets, zo blijkt. De mensen die deze dingen tegen mij gezegd hebben, weten dat zelfs niet meer.
Dat is gewoon totale onzin
Gelukkig is een mens nooit te oud om te leren. Twintig jaar na datum heb ik, door dit in te zien, eindelijk twee opmerkingen kunnen loslaten die mij al zo lang hebben getraumatiseerd. Op de verjaardag van mijn overleden dochtertje heb ik haar kunnen vragen mij te vergeven. Daardoor heb ik mij kunnen bevrijden van een last die ik door deze totaal dwaze opmerking decennialang heb meegedragen. Met dank aan mijn zus met wie ik de gemaakte opmerking na al die jaren kon delen en die reageerde met: "Wat een volslagen idioot die zoiets tegen je heeft gezegd, dat is gewoon totale onzin".
Oproep: Heb jij nog tips en suggesties om om te gaan met negatieve opmerkingen bij rouw of verlies? Deel ze dan via redactie@sennetmagazine.be en help zo anderen die niet kunnen loslaten door woede en/of pijn.
