Substancje Nieorganiczne (2024)

Jak wy­ty­po­wać czyn­ni­ki che­micz­ne na stanowiskach pracy do prze­pro­wa­dze­nia pomiaru?

Pracodawca lub służba BHP identyfikuje stanowiska pracy narażone na czynniki chemiczne oraz ich źródła. Na podstawie kart charakterystyki stosowanych na tych stanowiskach substancji chemicznych, należy dokonać wyboru substancji do analizy. Listę substancji, dla których wymagana jest kontrola narażenia pracowników, można znaleźć w sekcji 8 karty charakterystyki (poniżej zamieszczono przykład).

Następnie typuje się pracowników do badań, wybierając:

• pracowników najbardziej narażonych, jako "najgorszy przypadek",
• pracowników z jednorodnej grupy o podobnym poziomie i profilu narażenia.

Ja­kie sub­stan­cje che­micz­ne nieor­ga­nicz­ne po­bie­ra­my na sta­no­wi­skach pra­cy?

Amo­niak[7664–41–7];chlo­ro­wo­dór[7647–01–0];di­tle­nek azo­tu[10102–44–0];di­tle­nek siar­ki[7446–09–5];di­tle­nek wę­gla[124–38–9];flu­or­kiw prze­li­cze­niu na F;flu­oro­wo­dór[7664–39–3];krze­mion­ka kry­sta­licz­na– kwarc [14808–60–7]; kry­sto­ba­lit [14464–46–1];kwas azo­to­wy V[7697–37–2];kwas fos­fo­ro­wy[7664–38–2];kwas siar­ko­wy– frak­cja to­ra­kal­na [7664–93–9];kwas siar­ko­wy[7664–93–9];nad­tle­nek wo­do­ru[7722–84–1];ozon[10028–15–6];pod­tle­nek azo­tu, tle­nek diazo­tu[10024–97–2];siar­ko­wo­dór[7783–06–4];tle­nek azo­tu[10102–43–9];wol­framzwiąz­ki nie­roz­pusz­czal­ne – wprze­li­cze­niu na W – frak­cja wdy­chal­na [7440–33–7];wol­framzwiąz­ki roz­pusz­czal­ne – wprze­li­cze­niu na W;związ­ki chro­mu (VI)– wprze­li­cze­niu na Cr (VI).

Pomiar Amoniaku (NH3) [7664–41–7] jest szeroko stosowany w różnych branżach przemysłowych i zawodowych, co sprawia, że może występować na wielu stanowiskach pracy. Oto niektóre z nich:

1. Przemysł chemiczny i petrochemiczny - przy produkcji nawozów, kwasów, czyszczenia i obróbki powierzchni metali, produkcji tworzyw sztucznych i syntetycznych włókien.
2. Przemysł spożywczy - w zakładach przetwórstwa mięsnego, mleczarniach i innych zakładach przetwórstwa spożywczego jako chłodziwo w systemach chłodniczych.
3. Przemysł lodowiczy - w produkcji lodu przemysłowego i komercyjnych systemach chłodzenia.
4. Rolnictwo - przy stosowaniu amoniaku jako bezpośredniego nawozu azotowego.
5. Instalacje chłodnicze - amoniak jest często używany jako czynnik chłodniczy w dużych instalacjach chłodniczych, np. w magazynach chłodniczych, fabrykach lodu.
6. Oczyszczalnie ścieków - w procesach obróbki i neutralizacji ścieków.
7. Przemysł farmaceutyczny - w produkcji leków i innych produktów farmaceutycznych.

Pomiar chlorowodoru (HCl) [7647–01–0] jest używany lub powstaje jako produkt uboczny w wielu procesach przemysłowych, co oznacza, że pracownicy różnych branż mogą być narażeni na jego działanie. Oto przykłady stanowisk pracy, na których może występować chlorowodór:

1. Przemysł chemiczny - przy produkcji chloru, kwasu solnego, różnych związków chemicznych zawierających chlor oraz podczas procesów chemicznych, w których HCl jest używany jako reagent lub powstaje jako produkt uboczny.
2. Przetwórstwo metali - podczas trawienia i oczyszczania metali, gdzie kwas solny (roztwór chlorowodoru w wodzie) jest stosowany do usuwania rdzy, tlenków i innych zanieczyszczeń z powierzchni metalowych.
3. Produkcja półprzewodników - w procesach czyszczenia i grawerowania używanych w produkcji urządzeń elektronicznych i płytek krzemowych.
4. Przemysł farmaceutyczny i laboratoryjny - gdzie HCl może być używany jako reagent w syntezie chemicznej lub do regulacji pH.
5. Produkcja żywności - jako dodatek do żywności (E507), choć bezpośrednie narażenie pracowników jest mniej powszechne, może występować w procesach produkcyjnych wymagających regulacji kwasowości.
6. Przemysł tworzyw sztucznych - w produkcji niektórych rodzajów tworzyw sztucznych i polimerów.
7. Oczyszczanie i obróbka wody - w procesach neutralizacji i regulacji pH wody i ścieków.

Pomiar Ditlenku Azotu (NO2) [10102–44–0] jest gazem, który może występować w różnych środowiskach pracy, głównie jako produkt uboczny procesów spalania oraz w przemyśle chemicznym. Oto przykłady stanowisk pracy, na których może występować ditlenek azotu:

1. Przemysł energetyczny i spalania - pracownicy elektrowni, kotłowni i innych obiektów, gdzie paliwa są spalane, mogą być narażeni na NO2. To dotyczy również operatorów silników spalinowych, np. w lokomotywach, statkach i ciężkim sprzęcie budowlanym.
2. Przemysł chemiczny - w produkcji kwasu azotowego, gdzie NO2 jest jednym z produktów pośrednich, oraz w zakładach zajmujących się produkcją nawozów azotowych.
3. Przetwórstwo metali - podczas procesów, w których używa się kwasu azotowego do czyszczenia i trawienia metali.
4. Obróbka i recykling odpadów - szczególnie w miejscach, gdzie procesy termiczne są stosowane do przetwarzania odpadów, co może prowadzić do emisji NO2.
5. Sektor motoryzacyjny i warsztaty naprawcze - mechanicy i technicy pracujący z silnikami spalinowymi, gdzie NO2 może powstawać w wyniku spalania paliw.

Pomiar Ditlenku Siarki (SO2) [7446–09–5] jest gazem, który może występować na różnych stanowiskach pracy, zwłaszcza w tych związanych z przemysłem chemicznym, spalaniem paliw zawierających siarkę oraz przetwórstwem surowców naturalnych. Oto niektóre przykłady stanowisk pracy, na których może występować ditlenek siarki:

1. Przemysł energetyczny - pracownicy elektrowni węglowych i innych zakładów energetycznych, gdzie spalane są paliwa zawierające siarkę, mogą być narażeni na SO2.
2. Przemysł chemiczny - w zakładach produkcyjnych zajmujących się wytwarzaniem kwasu siarkowego, produkcją siarki i jej pochodnych, a także w produkcji nawozów, barwników i innych substancji chemicznych.
3. Przetwórstwo ropy naftowej i gazu ziemnego - pracownicy rafinerii i zakładów przetwarzających gaz ziemny, gdzie SO2 może powstawać w procesach oczyszczania surowców.
4. Hutnictwo metali - szczególnie w procesach prażenia rudy zawierającej siarkę, gdzie SO2 jest wydzielany jako produkt uboczny.
5. Produkcja papieru - w zakładach celulozowo-papierniczych, gdzie SO2 może być używany w procesach bielenia pulpy.
6. Przemysł spożywczy - ditlenek siarki jest czasami stosowany jako konserwant w produkcji suszonych owoców, w winiarstwie oraz w innych produktach spożywczych.
7. Obróbka i recykling odpadów - miejsca, gdzie odpady zawierające siarkę są spalane lub przetwarzane, mogą również generować SO2.
8. Sektor transportowy - szczególnie na terminalach, gdzie spalane są paliwa siarkowe, pracownicy mogą być narażeni na SO2.

Pomiar Ditlenku Węgla (CO2) [124–38–9] jest gazem występującym naturalnie w atmosferze, ale jego stężenia mogą być znacznie zwiększone w różnych środowiskach pracy, zwłaszcza w przemyśle i miejscach zamkniętych. Oto przykłady stanowisk pracy, na których może występować zwiększone stężenie ditlenku węgla:

1. Przemysł napojów - pracownicy zajmujący się produkcją napojów gazowanych i piwa, gdzie CO2 jest używany do karbonizacji napojów.
2. Przemysł spożywczy - w zakładach pakowania żywności w atmosferze modyfikowanej, gdzie CO2 jest używany do przedłużenia trwałości produktów spożywczych.
3. Hodowla roślin - w szklarniach, gdzie CO2 jest często dodawany do powietrza w celu przyspieszenia wzrostu roślin.
4. Przemysł chemiczny i farmaceutyczny - w produkcji suchego lodu, w procesach fermentacyjnych, a także jako surowiec w syntezach chemicznych.
5. Przemysł naftowy i gazowy - przy ekstrakcji ropy naftowej i gazu ziemnego, gdzie CO2 może być stosowany w technologii wyciskania węglowodorów z pokładów.
6. Branża budowlana i górnicza - w kopalniach, tunelach i innych obszarach podziemnych, gdzie wentylacja jest ograniczona, a działalność ludzka i maszynowa może prowadzić do akumulacji CO2.
7. Obsługa techniczna i konserwacja - w przestrzeniach zamkniętych, takich jak studnie, zbiorniki, silosy, gdzie CO2 może gromadzić się do niebezpiecznych poziomów.
8. Stacje czyszczenia i oczyszczalnie ścieków - gdzie procesy fermentacji i rozkładu organicznego mogą generować CO2.
9. Zakłady produkcji energii - w elektrowniach wykorzystujących paliwa kopalne, gdzie spalanie paliw prowadzi do emisji CO2.

Pomiar Fluorkóww prze­li­cze­niu na (F), czyli sole kwasu fluorowodorowego, są używane w wielu przemysłach i procesach produkcyjnych. Ze względu na ich właściwości, mogą one stanowić zagrożenie dla zdrowia pracowników, jeśli nie są stosowane odpowiednie środki ochrony. Oto niektóre przykłady stanowisk pracy, na których mogą występować fluorki:

1. Przemysł aluminium - w procesie elektrolitycznym produkcji aluminium, gdzie fluorki są stosowane jako część elektrolitu.
2. Przemysł szklarski - w produkcji szkła i ceramiki, gdzie fluorki są używane do obniżenia temperatury topnienia oraz do poprawy właściwości produktów.
3. Przemysł metalurgiczny - w procesach rafinacji metali, fluorki mogą być stosowane jako fluksy ułatwiające usuwanie zanieczyszczeń.
4. Przemysł chemiczny - przy produkcji fluorowodoru, związków fluororganicznych oraz innych związków zawierających fluor.
5. Przemysł półprzewodników - w procesach grawerowania i czyszczenia, gdzie fluorki są używane ze względu na ich właściwości reaktywne.
6. Stomatologia i produkcja past do zębów - gdzie fluorek sodu jest używany jako środek przeciwpróchniczy.
7. Obróbka powierzchni metali - w procesach anodowania i czyszczenia metali, fluorki mogą być stosowane do trawienia powierzchni.
8. Przemysł farmaceutyczny - w produkcji niektórych leków, fluorki mogą być używane jako składniki aktywne lub pomocnicze.

Pomiar Fluorowodoru (HF) [7664–39–3] jest niezwykle agresywnym i niebezpiecznym związkiem chemicznym, używanym w wielu procesach przemysłowych. Pracownicy narażeni na działanie fluorowodoru mogą doświadczać poważnych skutków zdrowotnych, dlatego obecność HF wymaga szczególnych środków bezpieczeństwa. Oto niektóre przykłady stanowisk pracy, na których może występować fluorowodór:

1. Przemysł półprzewodników - w procesach grawerowania i czyszczenia płytek krzemowych, gdzie HF jest stosowany ze względu na jego zdolność do rozpuszczania tlenków krzemu.
2. Produkcja szkła i krzemionki - HF jest używany do trawienia szkła, nadając mu matowe wykończenie lub tworząc na nim wzory.
3. Przemysł chemiczny - w produkcji fluorowodoru i różnych związków fluoru, w tym w procesach syntetycznych, gdzie HF jest używany jako katalizator lub reagent.
4. Rafinerie ropy naftowej i petrochemia - gdzie HF jest stosowany jako katalizator w procesach alkilacji w produkcji wysokooktanowych składników benzyn.
5. Przemysł metalurgiczny - HF może być używany w procesach oczyszczania metali, w tym usuwania rdzy i tlenków z powierzchni metali przed dalszą obróbką.
6. Przetwórstwo minerałów - w ekstrakcji i obróbce niektórych rodzajów rud, gdzie HF jest wykorzystywany do rozpuszczania minerałów.

Pomiar Krzemionki Krystalicznej, w formach takich jak kwarc [14808–60–7] i kry­sto­ba­lit [14464–46–1], jest powszechnie występującym minerałem w skorupie ziemskiej i może stanowić zagrożenie zdrowotne na różnych stanowiskach pracy, zwłaszcza przy wdychaniu pyłu zawierającego te cząsteczki. Oto niektóre przykłady stanowisk pracy, gdzie pracownicy mogą być narażeni na ekspozycję na krzemionkę krystaliczną:

1. Budownictwo i roboty ziemne - przy wierceniu, cięciu, szlifowaniu lub kruszeniu materiałów budowlanych zawierających krzemionkę, takich jak beton, cegła, kamień, piasek czy zaprawy.
2. Wydobycie i obróbka kamienia - w kopalniach, kamieniołomach i zakładach obróbki kamienia, gdzie obrabiane są skały zawierające kwarc, w tym produkcja i obróbka granitu, piaskowca i innych materiałów kamieniarskich.
3. Przemysł ceramiczny i szklarski - przy produkcji ceramiki, porcelany, szkła i materiałów ogniotrwałych, gdzie surowce zawierają krzemionkę krystaliczną.
4. Przemysł odlewniczy - przy produkcji form odlewniczych i rdzeni z użyciem piasku kwarcowego, co może prowadzić do uwalniania pyłu kwarcowego podczas procesów formowania, wypełniania form, wyciągania odlewów i czyszczenia.
5. Produkcja i obróbka metali - przy obróbce piaskiem strumieniowo-ściernym metali i innych powierzchni, co również może generować pył kwarcowy.
6. Przemysł górniczy - w kopalniach, gdzie wydobywa się minerały zawierające krzemionkę, takie jak złoto, miedź, węgiel, gdzie prace kopalniane mogą uwalniać pył kwarcowy.
7. Przemysł naftowy i gazowy - przy szczelinowaniu hydraulicznym (frackingu), gdzie piasek kwarcowy jest używany jako proppant, czyli substancja utrzymująca szczeliny otwarte w celu zwiększenia wydobycia gazu lub ropy.

Pomiar Kwasu Azotowego (V) [7697–37–2], znany również jako kwas azotowy o stężeniu powyżej 68%, jest silnie korozyjną i żrącą substancją chemiczną, która znajduje zastosowanie w wielu procesach przemysłowych i laboratoryjnych. Ze względu na swoje właściwości oksydacyjne i żrące, pracownicy na następujących stanowiskach pracy mogą być narażeni na jego działanie:

1. Przemysł chemiczny - pracownicy zaangażowani w produkcję kwasu azotowego oraz w procesy, gdzie kwas ten jest używany jako reagent, np. w produkcji nawozów azotowych, barwników, nitrocelulozy, polimerów, materiałów wybuchowych oraz w procesach nitrowania związków organicznych.
2. Laboratoria badawcze - personel laboratoriów stosujący kwas azotowy do celów analizy chemicznej, przygotowania próbek, czyszczenia sprzętu laboratoryjnego, a także w syntezach chemicznych, gdzie kwas azotowy pełni rolę reagenta.
3. Przemysł elektroniczny i produkcja półprzewodników - w procesach grawerowania, czyszczenia płytek krzemowych i innych komponentów elektronicznych, gdzie kwas azotowy jest stosowany do usuwania niepożądanych warstw metalicznych lub do oczyszczania powierzchni.
4. Przetwórstwo metali - na stanowiskach pracy, gdzie kwas azotowy jest używany do trawienia metali, np. przed galwanizacją, w produkcji stali nierdzewnej i innych stopów metali, do usuwania tlenków metalicznych i innych zanieczyszczeń z powierzchni metali.
5. Przemysł materiałów wybuchowych - przy produkcji nitrogliceryny i innych nitroestrowych materiałów wybuchowych, gdzie kwas azotowy jest kluczowym składnikiem procesów produkcyjnych.
6. Przemysł farmaceutyczny - w syntezie niektórych leków, gdzie kwas azotowy może być wykorzystywany jako reagent w procesach chemicznych.

Pomiar Kwasu Fosforowego (H3PO4) [7664–38–2] jest szeroko stosowany w różnych sektorach przemysłu i produkcji, co sprawia, że pracownicy na wielu stanowiskach pracy mogą być narażeni na jego działanie. Oto niektóre przykłady:

1. Przemysł nawozów - przy produkcji nawozów fosforowych, gdzie kwas fosforowy jest kluczowym składnikiem.
2. Przemysł spożywczy - jako regulator kwasowości w napojach gazowanych i przetworzonych produktach spożywczych, w produkcji żelatyny i innych dodatków do żywności.
3. Produkcja detergentów - w syntezie detergentów i środków powierzchniowo czynnych, gdzie kwas fosforowy jest wykorzystywany jako komponent.
4. Przemysł metalurgiczny - w procesach czyszczenia i pasywacji metali przed malowaniem lub lakierowaniem, do usuwania rdzy i zanieczyszczeń z powierzchni metalowych.
5. Przemysł chemiczny - w produkcji innych związków fosforowych, w tym estrów fosforowych, kwasu polifosforowego i innych pochodnych.
6. Produkcja półprzewodników - w procesach czyszczenia i trawienia w produkcji urządzeń elektronicznych.
7. Obróbka wody - w procesach kondycjonowania i oczyszczania wody, jako składnik chemikaliów do neutralizacji lub regulacji pH.
8. Przemysł farmaceutyczny - w produkcji niektórych leków i składników farmaceutycznych.

Pomiar Kwasu Siarkowego frakcji torakalnej[7664–93–9] odnosi się do drobnych cząsteczek kwasu siarkowego, które mogą być wdychane i osadzać się w drzewie oskrzelowym, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Ekspozycja na takie cząsteczki jest możliwa w wielu środowiskach przemysłowych i laboratoryjnych. Oto niektóre przykłady stanowisk pracy, na których pracownicy mogą być narażeni na działanie kwasu siarkowego w formie frakcji torakalnej:

1. Przemysł chemiczny - pracownicy zaangażowani w produkcję kwasu siarkowego, jego przechowywanie i transport, a także w procesy, gdzie kwas siarkowy jest używany jako surowiec lub reagent, np. w produkcji nawozów, barwników, materiałów wybuchowych, detergentów i innych związków chemicznych.
2. Przemysł metalurgiczny - w procesach oczyszczania metali, np. w trawieniu metali przed galwanizacją lub w produkcji stali, gdzie kwas siarkowy jest stosowany do usuwania tlenków i innych zanieczyszczeń z powierzchni metali.
3. Produkcja i ładowanie baterii trakcyjnych - zwłaszcza w produkcji baterii kwasowo-ołowiowych, gdzie kwas siarkowy jest używany jako elektrolit.
4. Oczyszczanie odpadów przemysłowych - w zakładach przetwarzających odpady przemysłowe, gdzie kwas siarkowy może być stosowany do neutralizacji zasadowych ścieków.
5. Przemysł papierniczy - w procesach produkcji celulozy i papieru, gdzie kwas siarkowy może być używany w różnych etapach produkcji.
6. Laboratoria badawcze i analityczne - gdzie kwas siarkowy jest wykorzystywany w analizach chemicznych, przygotowaniu próbek lub jako reagent w badaniach naukowych.

Pomiar Ozonu (O3) [10028–15–6] jest gazem występującym naturalnie w atmosferze, ale może być również generowany w różnych procesach przemysłowych i działalnościach zawodowych. Pracownicy na następujących stanowiskach pracy mogą być narażeni na ekspozycję na ozon:

1. Przemysł drukarski i kopiowania - zwłaszcza w technologiach druku cyfrowego i kserokopiarek, gdzie ozon może powstawać w wyniku procesów elektrofotograficznych.
2. Przemysł chemiczny - w procesach, gdzie ozon jest stosowany jako silny środek utleniający, np. w produkcji niektórych związków chemicznych.
3. Oczyszczanie wody i ścieków - na stanowiskach, gdzie ozon jest wykorzystywany do dezynfekcji wody pitnej oraz w procesach oczyszczania ścieków.
4. Przetwórstwo spożywcze - w technologiach konserwacji żywności, gdzie ozon może być stosowany do dezynfekcji powierzchni oraz przedłużania trwałości produktów spożywczych.
5. Przemysł papierowy i celulozowy - gdzie ozon jest wykorzystywany w procesach bielenia celulozy bez użycia chloru.
6. Obsługa i konserwacja basenów - przy użyciu ozonu do dezynfekcji wody basenowej.
7. Sektor medyczny i dentystyczny - w sterilizacji sprzętu medycznego i narzędzi dentystycznych przy użyciu ozonu jako środka dezynfekującego.

Tlenek azotu (NO) [10102–43–9] jest gazem, który może powstawać w różnych procesach przemysłowych i środowiskach pracy, często jako produkt uboczny spalania. Pracownicy na następujących stanowiskach mogą być narażeni na ekspozycję na tlenek azotu:

1. Przemysł energetyczny - pracownicy elektrowni i kotłowni, szczególnie tych spalających paliwa kopalne, gdzie tlenki azotu są emitowane podczas procesów spalania.
2. Przemysł motoryzacyjny - mechanicy i technicy serwisowi, zwłaszcza w zakładach kontroli emisji spalin, gdzie tlenki azotu są składnikiem spalin pojazdów spalinowych.
3. Przemysł chemiczny - pracownicy zaangażowani w produkcję kwasu azotowego, nawozów azotowych, a także w innych procesach chemicznych, gdzie tlenki azotu mogą powstawać jako produkty uboczne.
4. Spawanie i obróbka metali - spawacze i operatorzy maszyn do cięcia metali, gdzie tlenki azotu mogą powstawać w wyniku wysokotemperaturowych procesów obróbki metali.
5. Sektor budowlany - na stanowiskach pracy związanych z operacjami spalania, takimi jak prace ziemne i konstrukcyjne, gdzie używane są silniki spalinowe.
6. Przemysł petrochemiczny - w rafineriach ropy naftowej i zakładach chemicznych, gdzie tlenki azotu mogą być emitowane podczas różnych procesów przetwarzania.
7. Obsługa i konserwacja kotłów przemysłowych - gdzie spalanie paliw w kotłach może prowadzić do emisji tlenków azotu.

Pomiar Związków Chromu (VI), znane również jako sześciowartościowy chrom, są uznawane za wysoce toksyczne i kancerogenne, stwarzając poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników na stanowiskach, gdzie są obecne. Oto niektóre przykłady stanowisk pracy, na których pracownicy mogą być narażeni na działanie związków chromu (VI):

1. Przemysł galwaniczny - na stanowiskach pracy, gdzie chromowanie jest stosowane do pokrywania przedmiotów warstwą chromu w celu zapewnienia ochrony przed korozją i poprawy wyglądu.
2. Produkcja farb i pigmentów - w fabrykach produkujących farby i pigmenty zawierające chrom (VI) jako składnik.
3. Przemysł spawalniczy - podczas spawania i cięcia stali nierdzewnej, której składniki mogą zawierać chrom (VI), co prowadzi do uwalniania toksycznych oparów.
4. Przetwórstwo drewna konserwowanego - przy obróbce drewna, które zostało potraktowane związkami chromu (VI) w celu ochrony przed szkodnikami i gnicie.
5. Produkcja i obróbka cementu - gdzie surowce lub dodatki mogą zawierać chrom (VI), a praca z suchym cementem może prowadzić do ekspozycji na pył zawierający chrom.
6. Przemysł skórzany - w procesach garbowania skór, gdzie używane mogą być związki chromu (VI) w celu zapewnienia trwałości i odp*rności skór.
7. Produkcja materiałów antykorozyjnych i inhibitorów korozji - na stanowiskach, gdzie tworzy się substancje mające na celu ochronę przed korozją, a które zawierają chrom (VI).